Η Άγναντα στην επανάσταση του ’21

Το κάψιμο της Άγναντας Στέφανου Φίλου, «ΑΓΝΑΝΤΑ ΑΡΤΑΣ»

Ο χωριανός μας Στέφανος Φίλος στο μνημειώδες έργο του «ΑΓΝΑΝΤΑ ΑΡΤΑΣ» αναφέρεται ειδικά στο «Κάψιμο της Άγνα-ντας». Οι πληροφορίες του είναι μοναδικές και πολύτιμες. Αφιέρωση στην Επανάσταση του ’21 δεν είναι δυνατόν να παραβλέψου-με τις πληροφορίες του. Επίσης μια εξαιρετική αποτύπωση των τοποθε-σιών από τον Θανάση Νικολό.«Ο Αλή Τοπάλ Πασάς φτάνοντας στα Κατσανοχώρια επικοινωνεί με το Χουρσίτ, ο οποίος τον διατάσσει να επιτεθεί ξανά κατά της Πλάκας.

Και του στέλνει νέες δυνάμεις και πολεμοφόδια. Αφού ανασυντάσσεται τη χαραυγή της 29-7-1821 επιτίθεται κατά της Πλάκας με 4000 άνδρες. Η ολιγάριθμη ελληνική φρουρά της Πλά-κας αιφνιδιάζεται και διασκορπίζεται. Μερι-κοί απ’ αυτούς τρέχουν να ειδοποιήσουν στα δυτικομεσημβρινά χωριά των Τζουμέρκων τους Έλληνας οπλαρχηγούς. Ο Τοπάλ Πασάς καταλαμβάνει την Πλάκα, χωρίς να συναντή-σει αντίσταση, και προχωρεί για την Άγναντα. Ο Γώγος Μπακόλας, μόλις πήρε την πρό-σκληση του Μάρκου Μπότσαρη, τακτοποίησε τα του στρατοπέδου του στο Πέτα και ανα-χώρησε βιαστικά για τα Δυτικά Τζουμέρκα, έχοντας μαζί του 300 Τζουμερκιώτες και Ρα-δοβιζινούς. Κατά τις βραδινές ώρες της 29-7-1821 έφτασε στην Άγναντα, χωρίς να έλθει σε επαφή με τον εχθρό. Τις πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας τα τςςςμήματα του Γώγου Μπακόλα οχυρώθηκαν στα υψώματα Α. της Άγναντας (Ανάληψη, Κανάτες Κοντρί τ’ Διαμάντ’ Διάσελο) και πιάσαν τις διαβάσεις που οδηγούν στο βουνό. Τα τούρκικα στρατεύματα εισήλθαν στην Άγναντα την 30-7-1821 και άρχι-σαν να προβαίνουν σε λεηλασίες. Οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και πήραν το δρόμο για το βουνό.

Οι Τούρκοι τους ακολούθησαν, αλλά το τμήμα του Μπακόλα τους εμπόδισε και έδωσε την ευκαιρία στους 200 Αγναντίτικες οικογένειες; Να βρουν καταφύγιο στο βουνό.Την επομένη 31-7-1827 τμήματα του Τοπάλ Πασά επιχείρησαν ν’ ανέβουν στο βουνό αλλά συνάντησαν αντίσταση από τα τμήματα του Γώγου Μπα-κόλα. Κάποιος απ’ τα παλικάρια του, που λεγόταν Διαμάντης στο όνομα ή στο επώνυμο απέκρουσε κατ’ επανάληψης τις επιθέσεις του Τούρκου Πρεμέ-τη, ταμπουρωμένος πίσω απ’ το Κοντρί. Γι’ αυτό σήμερα λέμε στο «Κοντρί τ’ Διαμάντ’» και το ορμητήριο του Πρεμέτη, κατέληξε σε τοπωνύμιο «Τα Προυμέτια» και του Μπαχ-μέτη «Μπαχμέτια». Αφού δεν κατόρθωσαν τα τουρκικά στρατεύματα να σκαρφαλώσουν στο βουνό, γιατί συνάντησαν την ηρωική αντίσταση των μαχητών του Γώγου Μπακόλα, έβαλαν φωτιά και έκαψαν τα σπίτια του χωριού (31-7-1821). Οι ιδιοκτήτες των σπιτιών αγνάντευαν από το βουνό πώς καίγονταν τα σπίτια τους, όπως αγνάντευαν 122 χρόνια αργότερα οι απόγονοί τους, την 25 και 27/10-1943 από την ίδια περίπου θέση, όπως έκαιγαν οι Γερμανοί τα σπίτια τους και σκό-τωναν τον κόσμο.Τα μόνα σπίτια που δεν κάηκαν ήταν δύο (2) στη συνοικία Τσακμά. Το ένα ανήκε στον Τσακαγιάννη και το άλλο στον Χρισταγγέλη. Επίσης δεν κάηκε και το Τσακμακέικο, που το χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι ως διοικητήριο». Ο Θανάσης Νικολός πραγματοποίησε τη γεωγραφική αποτύπωση των μαχών.

ΜΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ…«…Έτος 1821…θύμηση του χαλασμού, όντας επάτησαν οι Τούρκοι όλο το Τζουμέρκο και πήραν το βιο του κόσμου όλο. Είχαν τους Αγναντί-τες κλεισμένους στο βουνό και πολέμαγαν μέρες τρεις. Και τους έβγαλαν οι Σουλιώτες και γλίτωσαν τον κόσμο ούλον…»(Ιστορικόν Ενθύμιον που βρέθηκε γραμμένο σ εξώφυλλο εκκλησιαστικού βιβλίου του Μοναστηριού της Παναγίας των Γουριανών Άρτας)«Την θέσιν του Πέτα την κυρίεψαν οι Τούρκοι. Και όταν γίνονταν αυτείνοι οι πολέμοι, εμείς εις το κάστρο τραβούσαμε μαρτύρια από τους Τούρκους δέρνοντας και βασανίζοντας. Εις τα τέλη του Γιουνίου ο Μήτρο Κουτελίδας και ο Μήτρο-Γώγος και και ο Γιαννάκη Ράγγος πολιόρκησαν τον Κώστα Πουλή εις το Μοναστήρι των Καλαρρύτων, οπού ήταν με τους Τούρκους. Την ίδια εποχή κινήθη ο Γώγος και πήγε εις την Πλάκα, οπού την βαστούσαν πολιορκία. Τους πολέμησε γενναίως, κυρίεψε την θέση, σκότωσε αρκετούς και πλήθος λάφυρα κάμαν οι Έλληνες και τους πήγαν κυνηγώντα ως δυο ώρες. Αφού έμαθε αυτόν τον χαλασμόν των Τούρκων ο Χουρσίτ-πασσάς εις την γειτονιά του, ότ ̓ είναι πλησίον-από τα Γιάννενα, και τον κυριεμό της θέσης, στέλνει μίαν μεγάλη δύναμη περίτου από οχτώ-χιλιάδες και κεφαλή τον Αλήπασσα-Μωραϊτη και άλλους».Γιάννης Μακρυγιάννης, «Απομνημονεύματα»«Τις ίδιες ημέρες πήγαν οι Τούρκοι εις τα χωριά Σκορέτζαινα και εκεί ήταν ο Κιτζοπάσκος και ο Γιαννηκώστας, γενναίον παληκάρι και καταπληγωμένος από τους πολέμους. Ρίχτηκαν των Τούρκων και εκεί και τους καταδιάλυσαν και σκοτώθηκαν και εκεί Τούρκοι όχι πολλή ποσότη. Την ίδια εποχή πήγαν και εις τα χωριά Άγναντα πολλοί Τούρκοι να σκλαβώσουν και να χαλάσουν το σκέδιον των Ελλήνων. Πήγε ο Γώγος, ο Κατζικογιάννης, ο Δράκος, οι Τζαβε-λαίγοι και άλλοι αξιωματικοί και άρχισε ο πόλεμος από την αυγή ως το γιόμα πολλά πεισματώδης και γενναίος. Και οι Τούρκοι και οι Έλληνες πολέμησαν αντρείως. Και τους έκαμαν ένα χαλασμόν και εκεί των Τούρκων μεγάλον και τους διάλυσαν».Γιάννης Μακρυγιάννης, «Απομνημονεύματα»«Κατά τα προηγούμενα, ο Αλή Τοπάλ Πασάς επειγόμενοις να προελάση εις “Σταυρόν” αφήκεν εις τα Ν. Δυτικά Τζουμέρκα ισχυρά τμήματα του στρατού του προς κατάπνιξιν της επαναστάσεως. Ταύτα επιτρέχοντα την χώραν είτε υφίσταντο επιθέσεις των επαναστατών, αίτινες κατέληγον εις μάχας, είτε και αυτά επιδίωκον την μετ’ αυτών σύγκρουσίν των.

Πλην δε τούτου ενεργούντα ερεύνας προς ανακάλυψιν ειδών ή ίχνους σχέσεων επαναστατικής ενοχής, ή και αυτά ταύτα εξευρίσκοντα αφορμάς, δήθεν επί συντηρήσει (τροφοδοσία, υποθάλψει ή στρατολογία) επαναστατικών σωμάτων προέβαιναν εις κακο-ποίησιν του αμάχου πληθυσμού, λεηλασίαν και πυρπόλησιν των χωρίων. Συ-νεπεία των ανωτέρω και εν συνεχεία προς την προηγουμένην μάχην κατά τας αυτάς ημέρας (2-3 Αυγούστου) υπήρξε, και η παρά τα Άγναντα άμεσος επίθε-σις και η μετά επτάωρον πεισματώδη μάχην συντριπτική νίκη των οπλαρχη-γών Δράκου, Κατσικογιάννη και Τζαβέλλα και τμήματος Τουρκικού στρατού, όπερ και διέλυσαν∙ και ούτως εξεδικήθησαν την καταστροφήν της κωμοπόλε-ως, άμα δε απηγγίστρωσαν και τους υπό του Γώγου δασωθέντας, από τριη-μέρου όμως ανά τας χράδρας και τας φαράγγας των Τζουμέρκων εκ της πεί-νης και του ψύχους ταλαιπωρημένους Αγναντίτας. Ομοίως δε, και συγχρόνως σχεδόν, οι οπλαρχηγοί Κίτσο Πάσχος και Γιάννη Κώστας προσβαλόντες παρά τα Σχωρέτσιανα, και νικήσαντες Τουρκικάς πλαγιοφυλακάς απεδέσμευσαν και τας εις τα βουνά Αγνάντων καταφυγούσας διακοσίας οικογενείας». Νικ. Χ. Παπακώστα, «ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ», Αθήνα 1967Στο στενό έγιναν οι περισσότερες μάχες.